سندرم روده تحریک پذیر و نفخ شکم

سندرم روده تحریک پذیر

سندرم روده تحریک پذیر یکی از بیماریهای شایع گوارشی است که بخش قابل توجهی از جامعه را درگیر می کند . این بیماری که با درد مزمن شکمی و تغییرات در اجابت مزاج همراه است در زنان شایع تر از مردان بوده و ماهیتی مزمن دارد .

در این بیماری گرچه از نظر ارگانیک یافته خاصی وجود ندارد اما دردهای مزمن شکمی ، اسهال ، یبوست یا نفخ موجود در این بیماری ، کیفیت زندگی در این بیماران را تحت تأثیر قرار می دهد به گونه ای که غیبت از کار و کاهش کیفیت اجتماعی از عوارض مهم آن هستند .

در ۹۰-۸۰ % این بیماران ، مشکل روحی – روانی زمینه ای از قبیل اضطراب ، افسردگی ، وسواس و … وجود دارد . جالب توجه اینکه بسیاری از بیماران مبتلا ، مراجعه پزشکی ندارند .

برخی علائم غیر روده ای از قبیل سردرد ، کمر درد ، اختلال قاعدگی ، سرگیجه ، تهوع ، خستگی پذیری ، اختلال عملکرد جنسی و سوزش سر دل نیز در این بیماری وجود دارند که می توانند به موازات علائم روده ای ، وجود داشته باشند .

علت این بیماری نا مشخص است ولی عواملی همچون استرس ، حوادث دوران کودکی ، عفونت قبلی روده ای و تغییرات نوروترانسمیتری مغز در این بیماران مطرح شده است .

تشخیص سندرم روده تحریک پذیر بایستی با احتیاط داده شود و قبل از آن ، بررسی های اولیه در مورد وجود بیماری های ارگانیک دستگاه گوارش انجام شود.

درمان سندرم روده تحریک پذیر مشکل است و درمانهای غیر دارویی و دارویی متعددی برای آن پیشنهاد شده است اما درمان بر پایه شکایت غالب ونیز پاسخ به درمان بیمار،می تواند متفاوت باشد .

پذیر

چکیده

سندرم روده تحریک پذیر یکی از بیماریهای شایع گوارشی است که بخش قابل توجهی از جامعه را درگیر می کند . این بیماری که با درد مزمن شکمی و تغییرات در اجابت مزاج همراه است در زنان شایع تر از مردان بوده و ماهیتی مزمن دارد .

در این بیماری گرچه از نظر ارگانیک یافته خاصی وجود ندارد اما دردهای مزمن شکمی ، اسهال ، یبوست یا نفخ موجود در این بیماری ، کیفیت زندگی در این بیماران را تحت تأثیر قرار می دهد به گونه ای که غیبت از کار و کاهش کیفیت اجتماعی از عوارض مهم آن هستند .

در ۹۰-۸۰ % این بیماران ، مشکل روحی – روانی زمینه ای از قبیل اضطراب ، افسردگی ، وسواس و … وجود دارد . جالب توجه اینکه بسیاری از بیماران مبتلا ، مراجعه پزشکی ندارند .

برخی علائم غیر روده ای از قبیل سردرد ، کمر درد ، اختلال قاعدگی ، سرگیجه ، تهوع ، خستگی پذیری ، اختلال عملکرد جنسی و سوزش سر دل نیز در این بیماری وجود دارند که می توانند به موازات علائم روده ای ، وجود داشته باشند .

علت این بیماری نا مشخص است ولی عواملی همچون استرس ، حوادث دوران کودکی ، عفونت قبلی روده ای و تغییرات نوروترانسمیتری مغز در این بیماران مطرح شده است .

تشخیص سندرم روده تحریک پذیر بایستی با احتیاط داده شود و قبل از آن ، بررسی های اولیه در مورد وجود بیماری های ارگانیک دستگاه گوارش انجام شود.

درمان سندرم روده تحریک پذیر مشکل است و درمانهای غیر دارویی و دارویی متعددی برای آن پیشنهاد شده است اما درمان بر پایه شکایت غالب ونیز پاسخ به درمان بیمار،می تواند متفاوت باشد .

تظاهرات بالینی

بیماران مبتلا به IBS با طیف وسیعی از علائم گوارشی و غیر گوارشی مراجعه می کنند هر چند مجموعه علائم درد مزمن شکمی و تغییرات اجابت مزاج شایعترین شکایات دراین بیماران می باشد . (۱۲) .

– درد مزمن شکمی : درد شکمی در بیماران IBS معمولا به صورت کولیکی با شدتهای مختلف و تشدید در زمانهای مختلف بروز می کند . درد شکمی معمولا در قسمت تحتانی شکم و عمدتاً در سمت چپ احساس می شود ، گرچه محل درد و مشخصات آن می تواند بسیار متغیر باشد (۱۳،۱۲).

شدت درد شکمی می تواند از یک درد خفیف تا یک درد شکمی ناتوان کننده متفاوت باشد .

فاکتور های مختلفی از جمله استرس های هیجانی و غذا خوردن می توانند سبب تشدید درد شکمی شوند در حالی که اجابت مزاج سبب تخفیف درد شکمی می شود .

علیرغم متغیر بودن درد شکمی در بیماران مبتلا به IBS ، برخی نمودهای بالینی درد شکمی با IBS همخوانی ندارند که در این مواقع بررسی سریع در مورد علل ارگانیک درد شکمی لازم است . این نمودها عبارتند از : درد شکمی همراه با بی اشتهایی ، سوء تغذیه و کاهش وزن . این مجموعه علائم در بیماران IBS بسیار نادر است مگر اینکه یک بیماری روانپزشکی جدی وجود داشته باشد . درد شکمی که حالت پیشرونده داشته باشد ، بیمار را از خواب بیدار کند یا مانع به خواب رفتن بیمارشود از مشخصات IBS نیست .

– تغییرات اجابت مزاج : بیماران مبتلا به IBS از تغییرات اجابت مزاج شاکی هستند ولی این تغییرات اجابت مزاج می توانند در طیفی وسیع قرار گیرند . بنابراین بایستی شرح حال دقیق در مورد حجم مدفوع ، تعداد دفعات اجابت مزاج در روز و قوام مدفوع اخذ شود.در حالت نرمال،تعداد دفعات اجابت مزاج ، متغیر است . به عنوان مثال در یک مطالعه ، ۹۹%افراد سالم ۳ بار اجابت مزاج در روز تا ۳ بار اجابت مزاج در هفته را گزارش کرده اند (۱۴) . بیماران مبتلا به IBS از اسهال ، یبوست ، اسهال یا یبوست متناوب ، حالت نرمال و اسهال متناوب و حالت نرمال و یبوست متناوب شاکی هستند .

– اسهال : اسهال معمولا با دفع مدفوع شل با حجم کم تا متوسط مشخص می شود . اسهال معمولا در ساعتهای بیداری روی می دهد و اغلب در صبحها یا بعد از غذا خوردن است . اغلب حملات اسهال با درد کولیکی قسمت تحتانی شکم شروع شده ، می تواند حالت فوریتی و بی اختیاری داشته و با احساس دفع ناکامل پس از اجابت مزاج همراه باشد. تقریبا نیمی از بیماران مبتلا به IBS از وجود موکوس(بلغم) در مدفوع شاکی هستند .

مدفوع با حجم زیاد ، مدفوع خونی ، اسهال شبانه و اسهال چرب در IBS وجود ندارند. وجود حالتهای فوق ، ضایعه ارگانیک را مطرح می کند . بخشی از بیماران ، شروع علائم IBS را بعد از یک اسهال ویرال یا باکتریال حاد گزارش می کنند که به این حالت ، IBSبعد از عفونت (Post Infectious IBS) گفته می شود .

– یبوست : یبوست ممکن است از چند روز تا چند ماه طول کشیده باشد و حالت تبدیل به نرمال یا تبدیل به اسهال را در پی داشته باشد . مدفوع اغلب خشک بوده و شکل گلوله ای دارد . بیماران همچنین ممکن است در حالی که رکتوم خالی است از احساس ناکافی بودن دفع شاکی باشند . یبوست در این بیماران می تواند سبب معطلی در توالت ، زور زدن در هنگام دفع و استفاده نا مناسب از ملین ها و تنقیه ها شود .

– سایر شکایات گوارشی : علائم گوارشی فوقانی از جمله ریفلاکس اسید از معده به مری ، دیسفاژی ، زودسیری ، سوءهاضمه متناوب ، تهوع و درد سینه غیر قلبی در بیماران مبتلا به IBS شایع هستند (۱۲) . بیماران مبتلا به IBS همچنین به طور شایعی از نفخ ، آروغ و دفع گاز رنج می برند .

– شکایات غیر گوارشی : بیماران مبتلا به IBS ، اغلب از شکایات غیر گوارشی هم شاکی هستند . این موارد عبارتند از : اختلال عملکرد جنسی ، قاعدگی دردناک ، مقاربت دردناک ، تکرر ادراری . همچنین بیماران مبتلا به IBS شانس بیشتری برای ابتلا به فشار خون ، بیماریهای حساسیتی ریه و سندرمهای روماتولوژیک از جمله فیپرومیالژیا دارند (۱۶،۱۵).

درمان

– اصول کلی : IBS یک بیماری مزمن با نتیجه درمانی نا مشخص است بنابراین اساس درمان ، تخفیف علامتی بیماری است . یک پرسش مهم در این میان ، چگونگی کمک به بیمار است . فاکتورهای تشدید کننده اخیر از قبیل داروها و غذا باید مد نظر باشند. همچنین باید به فاکتورهای استرس زا ، موارد پنهان کاری یا بیماریهای روانپزشکی همراه دقت داشت (۷۳) .

– ارتباطات درمانی : اصل مهم درمان ، نوع ارتباط پزشک – بیمار است . پزشک بایستی از قضاوت زود هنگام و انتظارات غیر واقعی دوری نموده و بیمار را در روند درمانی شریک نماید (۷۳) . بیمارانی که ارتباط مثبت با پزشک خود دارند نیاز کمتری به مراجعه در آینده خواهند داشت(۷۴) .

– آموزش بیمار : آموزش بیمار درمورد مکانیسم ایجاد بیماری و نحوه دخالتش در روند درمان ، کمک شایانی به درمان می نماید .بیمار بایستی از ماهیت مزمن و در عین حال خوش خیم بیماری خود آگاه گردیده و به او اطمینان داده شود که به خاطر بیماری اش ، زندگی اش در خطر نیست و عمر طبیعی خواهد داشت . بر اساس مطالعه انجام شده در مایو کلینیک ، در طی پیگیری ۲۹ ساله ۱۱۲ بیمار مبتلا به IBS ، فقط ۱۰ نفر بیماری ارگانیک دستگاه گوارش پیدا نمودند و بقای بیماران IBS مشابه بقای افراد سالم بود(۷۴) .

– اصلاح رژیم غذایی : شرح حال دقیق می تواند غذاهای تشدید کننده بیماری و نیز غذاهای ایجاد کننده گاز در روده ها را شناسایی کند . در ابتدا بایستی به طور آزمایشی ، شیر از رژیم غذایی بیماران حذف شود (۷۶،۷۵) . برخی بیماران که تشخیص IBS روی آنها گذاشته می شود در حقیقت کمبود لاکتاز و عدم تحمل به شیر دارند (۷۶) . چنین علائمی همچنین ممکن است در مصرف فروکتوز موجود در نوشابه ها وجود داشته باشد که آنها را نسبت به مصرف فروکتوز ، حساس می کند(۷۷) . غذاهای گاززا (حبوبات ، پیاز ، کرفس ، هویج ، کشمش ، موز ، زردآلو ، جوانه ها ، آرد گندم ، چوب شور و نان بیگل ) بایستی محدود شوند (۷۸) زیرا وجود گاز در روده ها سبب افزایش درد احشایی می شود . سودمندی حذف سایر غذاها ثابت نشده است زیرا احتمال دارد مسئله آلرژی غذایی یا عدم تحمل غذایی خاص مطرح باشد . شناسایی غذای آلرژی زا با بررسی سطح ایمنوگلوبولین ها مطرح شده است اما به مطالعات بیشتری در مورد تأثیربخشی این روش نیاز می باشد(۷۹) . عموماً توصیه می شود بیماران IBS فیبر بیشتری چه بصورت غذایی و چه بصورت بسته بندی دارویی استفاده نمایند. گرچه برخی صاحب نظران بر این موضوع توافق ندارند و حداکثر ۱۲ گرم در روز فیبر ( مانند سبوس گندم ) را توصیه می نمایند . مکانیسمهای احتمالی که در مورد اثر فیبر مطرح شده اند عبارتند از : جذب آب مدفوع ، ایجاد حالت لغزندگی مدفوع ، افزایش حجم مدفوع و باند شدن به اسید های صفراوی (۸۰) . اما علیرغم مصرف گسترده فیبر برای تسکین شکایت بیماران IBS ، یک مطالعه سیستماتیک که در برگیرنده سیزده مطالعه می باشد نشان داده است که معرف فیبر ، ارزشمندی بیشتری نسبت به دارونما ندارد (۸۱) . از طرف دیگر ، اثر بخشی فیبر در آن گروه از بیماران IBS که از درد شکم و یبوست رنج می برند را برخی مطالعات ثابت کرده اند (۸۲) . ترکیبات فیبرسنتتیک مانند پلی کربوفیل و متیل سلولز ، حلالیت بیشتری نسبت به فیبرهای طبیعی مانند پسیلیوم دارند . این موضوع که فیبرهای سنتتیک سبب نفخ کمتری در مقایسه با فیبرهای طبیعی می شوند به صورت کامل مشخص نشده است . از طرف دیگر برخی بیماران بدلیل سوء هضم کولونی فیبر ، دچار تشدید نفخ می شوند. بدلیل بی خطر بودن مصرف فیبر ، یک دوره درمان با فیبر در تمام بیماران IBS بخصوص آنهایی که یبوست دارند ، توصیه می شود . مقدار مصرف فیبر بایستی براساس پاسخ بیمار تنظیم شود . شروع فیبر به میزان نصف یا یک قاشق مرباخوری در روز روش معقولانه ای به نظر می رسد .

– درمانهای روانی- اجتماعی : درمانهای رفتاری ، سبب افزایش توانایی بیمار در مقابله با استرس می شود گرچند اثر آنها تاکنون نامشخص مانده است (۸۳،۷۳ ) .

– هیپنوتیزم ، بیوفیدبک و رواندرمانی ، سبب کاهش اضطراب ، تغییرات رفتاری مثبت ، افزایش مسئولیت پذیری بیمار و افزایش در گیر شدن بیمار در روند درمانی خود و نتیجتا ً کاهش درد در وی می شود (۸۴) .

یک بررسی سیتماتیک که شامل بیست و پنج مطالعه کنترل شده می باشد نشان داده است که مداخلات روان درمانی ، ارجحیت بیشتری نسبت به درمانهای رایج دارد (۸۵) . مطالعه دیگری که به بررسی اثرات درمانی روشهایی مانند شناخت درمانی ، روان درمانی دینامیک و هیپنوتراپی پرداخته است نیز اثرات مفیدتر این روشها را نسبت به درمانهای مرسوم نشان داده است (۸۶) .

– درمان دارویی : درمان دارویی در IBS فقط یک درمان کمکی محسوب می شود . علاوه بر این انتخاب دارو برای هر بیمار بستگی به شکایت اصلی وی دارد . بنابراین بیمار مبتلا به IBS با اسهال غالب ، درمان متفاوتی با بیمار مبتلا به IBS با یبوست غالب دارد .

توصیه ما بر اینستکه از درمان طولانی مدت دارویی در بیماران IBS پرهیز شود زیرا این بیماری برای تمامی عمر وجود داشته و تأثیر درمانهای طولانی مدت ، ثابت نشده است . مشکل اصلی در مورد تأثیر بخشی درمان دارویی به مسایلی همچون ناهمگون بودن بیماران IBS ، عدم وجود مارکر تشخیصی برای بیماری و پاسخ بسیاری از بیماران به دارونما برمی گردد(۸۷) .

– داروهای آنتی اسپاسمودیک : داروهای ضد اسپاسم به میزان وسیعی در درمان IBS بکار می روند. برخی آنتی اسپاسمودیک ها مانند هیوسین ، سیمتروپیوم ، پیناوریوم و روغن نعناع ممکن است اثرات درمانی کوتاه مدت داشته باشند اما مصرف طولانی مدت آنها ، تأثیر مثبتی نشان نداده است(۸۱) .

آنتی اسپاسمودیک ها یا مستقیما ً عضلات صاف روده ای را هدف قرار می دهند ( مانند مبورین و پیناورین ) یا با مکانیسم آنتی کولیزژیک یا آنتی موسکارینیک عمل می نمایند ( مانند دی سیکلومین و هیوسین )(۸۱) . مهار انتخابی عضلات صاف سیستم گوارش سبب کاهش فعالیت حرکتی کولون شده که این حالت می تواند در بیماران با شکایت درد شکمی بعد از غذا خوردن ، گاز ، نفخ و احساس فوریت دفع کمک کننده باشد (۸۸) .

یک متا آنالیز که شامل ۳۲ برسی کنترل شده در مورد اثرات داروهای شل کننده عضلات صاف دستگاه گوارش بوده نشان داده است که اثرات این داروها بسیار مؤثر تر از دارونما بوده است (۸۹). اما یک متا آنالیز دیگر ، اثرات ضعیفی از تأثیر این داروها را در دفع درد شکمی و سایر علائم نشان داده است (۹۰) . یک بررسی سیستماتیک دیگر ، فقط اثرات این داروها را در کوتاه مدت به اثبات رسانده است (۸۱). تجویز این داروها بایستی بر اساس نیاز بیمار و یا پیشگیری ازاثر یک استرسور در ایجاد حمله باشد . دوزتیپیک این داروها در مورد دی سیکلومین ۲۰ میلی گرم چهار بار در روز از راه خوراکی یا در صورت نیاز و در مورد هیوسین ۱۲۵/۰ تا ۲۵/۰ میلی گرم به صورت خوراکی یا زیر زبانی سه تا چهار بار در روز می باشد . در مورد هیوسین آهسته رهش این دوز ۳۷۵/۰ تا ۷۵/۰ میلی گرم به صورت خوراکی هر دوازده ساعت می باشد .

داروهای ضد افسردگی: داروهای ضد افسردگی می توانند علاوه بر اثرات خود بر روی خلق با اثر تسکینی در IBS مؤثر باشند و بدین لحاظ در دردهای نوروپاتیک هم مؤثر هستند (۹۴-۹۱) . مکانیسم احتمالی در مورد اثرات ضد درد ضد افسردگی های سه حلقه ای (TCAs) و احتمالا ً مهار کننده های انتخابی باز جذب سروتونین (SSRIs) ، تسهیل در آزاد سازی اندورفین های اندوژن ، و مهار باز جذب نوراپینفرین است که منجر به تشدید عملکرد مهاری نورونهای پایین رونده و همچنین بلوک سروتونینمی شود (۹۵،۹۴) . داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای همچنین از طریق اثرات آنتی کولینرژیک سبب کاهش سرعت ترانزیت روده می شوند (۹۴) که این اثر می تواند سبب تسکین علائم در بیماران IBS با غلبه اسهال شود . یک متاآنالیز که شامل ۱۲ مطالعه کنترل شده در مورد مقایسه اثرات داروهای ضد افسردگی ودارونما بوده است نشان می دهد که داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای سبب بهبود علائم در بیماران IBS شده اند (۹۶) . مطالعه سیستماتیک بعدی نشان داد که داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای و داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین اثرات بهبودی بیشتری(نسبت به دارونما) در بیماران IBS ایجاد کرده اند و سبب کاهش درد شکمی گردیده اند(۸۱). مطالعه کنترل شده بعدی نشان داد که آمی تریپ تیلین نسبت به سایر داروهای این گروه اثرات درمانی بهتری در رفع علائم بیماران بزرگسال مبتلا به IBS داشته است (۹۷) .

بهبودی دردهای نوروپاتیک با ضد افسردگی های سه حلقه ای در دوزی کمتر از آن مقدار که برای درمان افسردگی به کار می رود روی می دهد . بنابراین اگر داروی ضد افسردگی جهت درمان IBS استفاده شود باید با دوز پایین شروع گردیده و سپس دوز آن بر اساس پاسخدهی و یا تحمل بیمار ، تنظیم گردد . با توجه به اینکه اثر ضد افسردگی ها با تأخیر حدود چهار هفته ای شروع می شود بنابراین در مورد افزایش دوز یا اطلاق عدم پاسخ به درمان ، باید مدتی صبر نمود . نمونه هایی از داروهای ضد افسردگی که در IBS کاربرد دارند عبارتند از : آمی تریپتیلین ، ایمی پرامین ، نورتریپ تیلین و دزی پرامین ( با دوز ۱۰ تا ۲۵ میلی گرم موقع خواب ) . دوز اولیه باید بر اساس پاسخ و تحمل بیمار تنظیم شود . تجویز ضد افسردگی های سه حلقه ای در بیماران IBS مبتلا به یبوست بایستی با احتیاط باشد . پاروکسیتین و فلوکسیتین ( ۲۰ میلی گرم خوراکی روزانه ) ، سرترالین ( ۱۰۰ میلی گرم خوراکی روزانه ) یا دیگر ضد افسردگی ها در صورت وجود افسردگی همزمان مصرف می شوند (۹۸) . در حالی که همه این داروهای به صورت کلینیکی مصرف می شوند تجربیات منتشر شده اندکی در مورد ضد افسردگی هایی مانند مهار کننده های انتخابی باز جذب سروتونین (SSRIs ) یا مهار کننده های باز جذب سروتونین- اپی نفرین (SNIRs) در دست است. نتایج چندین مطالعه در مورد این داروها به خصوص مهار کننده های انتخابی باز جذب سروتونین (SSRIs) متفاوت بوده است (۱۰۲-۹۸) .

– داروهای ضد اسهال : در بیماران IBS با غلبه اسهال گرچه مدفوع ، اسهالی و متناوب می باشد ولی حجم کلی روزانه آن نرمال است. یک مرور سیستماتیک که شامل سه مطالعه کنترل شده می باشد تأثیر لوپرامید در درمان این بیماران را بررسی کرده است (۱۰۵،۱۰۴،۱۰۳،۸۱) . همه این مطالعات ، کوتاه مدت بوده ، تعداد اندکی بیمار را در بر گرفته و معیارهای استاندارد برای مشخص کردن بیماران را نداشته اند . در مجموع تمام مطالعات نشان داده اند که لوپرامید برای رفع اسهال در این بیماران مفید بوده اما برای سایر شکایات و نیز درد شکمی آنها مؤثر نبوده است . تجویز لوپرامید به روش ” در صورت نیاز “(PRN) مؤثرتر بوده است و برای بیمارانی که اسهال بعد از غذا خوردن پیدا می کنند به صورت مصرف قبل از غذا نیز، اثربخش بوده است .

ازلوپرامید در بیماران IBS با غلبه یبوست نباید استفاده کرد و همچنین تجویز آن در بیمارانی که IBS متناوب اسهالی-یبوستی دارند بایستی با احتیاط باشد.

– بنزودیازپین ها : داروهای ضد اضطراب ، مصرف محدودی در بیماران مبتلا به IBS دارند زیرا این داروها سبب وابستگی ، تداخل دارویی و در صورت قطع ، علائم ترک می شوند . علاوه بر این ، بنزودیازپین ها با تحریک گاماآمینوبوتیریک اسید (GABA ) آستانه درد را پایین آورده و سبب کاهش سروتونین مغزی می شوند . بنابراین مصرف کوتاه مدت آنها ( کمتر از دو هفته ) برای مرحله حاد اضطراب که سبب ایجاد علائم در بیماران مبتلا به IBS شده است مفید می باشد (۷۳) .

– آنتاگونیست های گیرنده ۳-هیدروکسی تریپتامین ( سروتونین ) : آنتاگونیست های گیرنده ۳-هیدروکسی تریپتامین مانند آلوسترون ، سیلانسترون ، اندانسترون و گرانی سترون سبب تعدیل فعالیت سیستم آوران احشایی از دستگاه گوارش شده و ممکن است سبب رفع درد شکمی شوند (۱۰۷،۱۰۶) . یک متا آنالیز که شامل چهارده مطالعه کنترل شده تصادفی در مورد آلوسترون و سیلانسترون بوده است تأثیر بخشی این داروها در بهبود کلی شکایات بیماران IBS و رفع درد شکمی آنها را ثابت کرده است (۱۰۸) .

آلوسترون از طریق اثر بر سیستم عصبی آوران احشایی و با تأثیر بر موتیلیتی و ترشح دستگاه گوارش ، کاربرد مؤثری در بیماران IBS دارد (۱۰۹) . در مطالعات کلینیکی ، این دارو عمدتا ً در زنان مبتلا به IBS با غلبه اسهال مؤثر بوده است .

با توجه به عوارض جانبی آلوسترون از قبیل کولیت ایسکمیک و عوارض مرتبط با ایجاد یبوست ، سازمان دارو و غذای آمریکا (FDA) این دارو را از داروخانه ها جمع آوری کرده است . با توجه به نیاز برخی بیماران به این دارو ، FDA مدتی بعد این دارو را با شرایط تجویز کنترل شده ای وارد داروخانه ها نمود.

– آگونیستهای گیرنده ۴- هیدروکسی تریپتامین ( سروتونین ) : آگونیستهای گیرنده ۴- هیدروکسی تریپتامین سبب تحریک آزادسازی نوروترانسمیترها و افزایش موتیلیتی کولون می شوند و بهمین دلیل در بیماران IBS با غلبه یبوست کاربرد دارند(۱۱۰).داروی اول این گروه ( تاگاسرود یا زلنورم ) در ابتدا برای درمان بیماران IBS تایید شد اما در مارس ۲۰۰۷ بدلیل ایجاد عوارض قلبی- عروقی از داروخانه ها جمع آوری شد. این دارو سپس با شرایط تجویز کنترل شده ای مجدداً وارد بازارگردید.

– لوبی پروستون : لوبی پروستون دارویی است که بطور موضعی بر روی کانالهای کلر تاثیر گذاشته و سبب افزایش ترشحات روده ای غنی از کلر می شود. این دارو ، ابتدا برای درمان یبوست مزمن ایدیوپاتیک توسط FDA تایید شد اما بعداً برای استفاده در زنان بالای ۱۸ سال مبتلا به IBS با غلبه یبوست نیز تایید گردید.

تایید این دارو بر اساس دو مطالعه چند مرکزی بود که بر روی ۱۱۵۴ بیمار مبتلا به IBS با غلبه یبوست ( که ۹۲% آنها زن بودند ) انجام گرفت. این بیماران تحت درمان با لوبی پروستون (۸ میکروگرم دو بار در روز) ودارونما برای ۱۲ هفته قرار گرفتند(۱۱۱). بیمارانی که لوبی پروستون دریافت کرده بودند بطور معناداری پاسخدهی بهتری داشتند ( ۱۸% در مقابل ۱۰% در گروه دارونما).عوارض جانبی شدید دارو مشابه با دارونما بود. شایعترین عارضه جانبی دارو ، تهوع بود (۸% در مقابل ۴% در گروه دارونما). پیگیری ۵۲۲ تن از این بیماران نشان داد که بهبودی آنها تا ۵۲ هفته ادامه داشته است. دوز تایید شده برای درمان IBS (8 میکروگرم دو بار در روز) دوز پایین تری نسبت به دوز مصرفی در یبوست مزمن ایدیوپاتیک می باشد.

در مورد مقایسه اثر لوبی پروستون با سایر داروها ، هیچ بررسی مقایسه ای صورت نگرفته و بی ضرری طولانی مدت آن ثابت نشده است. علاوه بر این ، با توجه به پاسخ بیماران به دارونما در برخی مطالعات و نیز طرح این موضوع که لوبی پروستون آیا واقعاً با اثر ترشحی سبب بهبود بیماران IBS می شود یا خیر، سبب این پیشنهاد شده است که لوبی پروستون فقط برای بیمارانی تجویز شود که به سایر درمانها پاسخ نداده باشند.

– آگونیستهای گوانیلات سیکلاز : لیناکلوتید یک آگونیست گوانیلات سیکلاز است که سبب افزایش ترشح روده ای و افزایش حرکات روده ای می شود. در فاز سه مطالعه ای که ۴۲۰ بیمار IBS با غلبه یبوست در آن شرکت دارند بهبودی در دفعات اجابت مزاج و شکایات کلی بیماران دیده شده است(۸۱).

– آنتی بیوتیک ها : گزارشات پراکنده ای در مورد اثربخشی آنتی بیوتیک ها در برخی بیماران IBS منتشر شده است (۱۱۵-۱۱۲). آنتی بیوتیک ها عمدتاً بر روی بیمارانی موثر بوده اند که دچار نفخ بوده اند اما بر روی سایر شکایات بیماران مانند درد شکمی و تغییرات اجابت مزاج موثر نبوده اند. مکانیسم هایی که سبب این تاثیر می شوند ناشناخته اند اما تصور می شود اثر عمده آنها در مهار باکتری های تولید کننده گاز باشد. البته این مطالعات نتوانسته اند این نظریه که رشد بیش از حد باکتری در روده باریک ، مسبب شکایات بیماران IBS است را به اثبات رسانند.

علاوه براین ، مطالعه دیگری در مورد رشد بیش از حد باکتری در روده باریک با روش تست تنفسی لاکتولوز انجام شده است اما این مطالعه نتوانسته است بین بیماران IBS و افراد سالم ، تفاوت معناداری پیدا کند(۱۱۶).

بنا بر این طرح موضوعاتی مانند رشد بیش از حد باکتری ، فواید مصرف آنتی بیوتیک ، و روشهای بررسی رشد بیش از حد باکتری نیازمند بررسی های تکمیلی می باشد.

– درمانهای جایگزین : برخی درمانهای جایگزین از قبیل گیاهان دارویی ، پروبیوتیک ها ، طب سوزنی و مکمل های آنزیمی در درمان بیماران IBS مطرح گردیده اند (۱۱۹-۱۱۷ ) اما این درمانها تابحال ، نامطمئن بوده اند.

راهنماهای عمده درمانیGuide lines) )

راهنماهای اداره بیماران مبتلا به IBS بوسیله انجمن ها و سازمان های متعددی از جمله انجمن گاستروانترولوژی امریکا پیشنهاد شده است (۸۱).

خلاصه و توصیه

درمان بیماران IBS بر اساس شدت بیماری و نیز شکایت اصلی بیمار ، متفاوت می باشد:

– شکایات خفیف : بیماران با علائم خفیف و گهگاه ، معمولاً اختلال عملکردی یا روانی عمده ای ندارند. بنا بر این توصیه ما در مورد این گروه از بیماران ، ارتباط مناسب پزشک – بیمار ، آموزش ، اطمینان بخشی ، رعایت رژیم غذایی و استفاده از فیبر( در صورتیکه از نفخ شاکی نباشند ) می باشد و درمان دارویی در این گروه از بیماران توصیه نمی شود.

– شکایات متوسط : این گروه از بیماران علاوه بر اینکه به دلیل شدت شکایات شان دچار اختلال عملکرد در فعالیت های روزانه شان می باشند ممکن است از مشکلات روانی نیز در رنج باشند . ما توصیه می کنیم شکایات این بیماران و فاکتورهای تشدید کننده آن از قبیل عدم تحمل شیر، مصرف کافئین و استرسورهای خاص بمدت چند هفته تحت نظر باشند. اصلاح رژیم غذایی ، تغییرات رفتاری و روان درمانی ممکن است در این بیماران مفید باشد.

در مورد این گروه از بیماران مطالعات تصادفی نشان داده است که دارودرمانی مؤثرتر از تجویز دارونما می باشد. گرچه مطالعات دیگری به این نکته تاًکید دارند که درمان های غیر دارویی مانند فیبر هم می تواند در کنار دارودرمانی مؤثر باشند توصیه ما در این گروه از بیماران ، دارودرمانی به جهت کنترل علائم بیماران است مضافاً بر این که داروهایی مانند ضد افسردگی ها باید ماهها یا سالها ادامه یابند . انتخاب دارویی ما در این گروه از بیماران بر اساس شکایت غالب و نیز پاسخ آنها به درمان است.

– شکایات شدید : بخش کوچکی از بیماران IBSدچار علائم شدید و غیر بهبود یابنده می باشند که اغلب همراه با مشکلات عمده روانی و مراجعات مکرر است .استفاده از طب سوزنی می تواند استرس بیماران مبتلا به سندم روده تحریک پذیر را کمتر ودردآنهاراکاهش دهد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از خبرگزاری آلمان، نتیجه تحقیق صورت گرفته در کلینیک دانشگاهی هایدلبرگ آلمان نشان داد اگر چه هم طب سوزنی واقعی و هم طب سوزنی نمایشی کیفیت زندگی بیماران مبتلا به روده تحریک پذیر را بهبود بخشید اما تنها طب سوزنی واقعی میزان هورمون استرس “کورتیزول” را کاهش داد.بنابراین گزارش، بیماران مبتلا به روده تحریک پذیر مدت طولانی تر از شش ماه از دل درد و اسهال رنج می برند و هنوز درمان موثری برای این بیماری یافت نشده است.بر اساس این گزارش، تاثیر مثبت طب سوزنی بر سیستم عصبی پاراسمپاتیک بیمارانی که با طب سوزنی درمان شدند مشاهده شد و تقویت سیستم پاراسمپاتیک در این بیماران باعث بهبود یافتن درد آنها شد.این گزارش حاکیست، در گروهی که تحت طب سوزنی نمایشی قرار گرفته بودند تقویت سیستم عصبی پاراسمپاتیک مشاهده نشد.